Space Wonder: अंतराळात अंतराळवीर नैसर्गिक विधी आणि इतर दैंनदिन गोष्टी कसे करतात?
सध्या चंद्रयान 3 च्या चंद्रावरील मोहिमेमुळे स्पेस शी संबधित अनेक विषय मनात येत आहेत.अनेक प्रश्न देखील तुम्हा आम्हा सर्व सामान्य माणसाच्या मनात उपस्थित होत आहेत.यातीलच एक प्रश्न म्हणजे अंतराळात जेंव्हा अंतराळवीर जातात तेंव्हा ते काय खातात त्यांची दिनचर्या कशी असते.दैंनदिन व्यवहार कसे असतात? चला तर मग जाणून घेऊ अंतराळात अंतराळवीराची दिनचर्या…
पृथ्वीपासून सुमारे 400 किलोमीटर उंचीवर अंतराळात हे तरंगते international space station आहे. मल, मूत्र यासाठी ठराविक पाईप आणि बॉक्सचा वापर केला जातो. यामुळे या कामासाठी त्यांना विशेष खबरदारी घ्यावी लागते. काही आंतराळवीर डायपरचा वापर करतात. ब्रश करताना देखील टूथपेस्ट आणि ब्रश हवेत तरंगतात. चूळ भरणे शक्य नसल्यामुळे ते ब्रश केल्यावर पाण्याचा गोळा तोंडात घेवून तो गिळून टाकतात.अंघोळ करणे शक्य नसल्यामुळे अंतराळवीर हे ओल्या कपड्याने आपले शरीर स्वच्छ करतात.अंतराळात अंतराळवीरांना अंघोळ करणे शक्य होत नाही. कारण, अंतराळात पाण्याचा बुडबुडा तयार होतो. इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनमध्ये गुरुत्वाकर्षण नसतं. यामुळे तिथे अंतराळवीरांना तरंगत्या अवस्थेत असतात. International space station मध्ये सहा अंतराळवीर कार्यरत आहेत.
सर्व मानवी मोहिमांमध्ये अंतराळवीरांना केवळ आहार आणि निवास व्यवस्थाच नाही तर त्यांच्या इतर शारीरिक गरजांची काळजी घ्यावी लागते. दीर्घकालीन मोहिमांसाठी, सामान्य दैनंदिन सवयींचे व्यवस्थापन अधिक महत्त्वाचे बनते कारण या क्रियाकलापांना जागेच्या वजनहीनतेमध्ये कार्य करण्यासाठी स्वच्छताविषयक काळजी घेणे आवश्यक असते.
शॉवर घेणे
ऑर्बिटल क्राफ्टवर आंघोळ करण्याचा कोणताही मार्ग नव्हता, म्हणून अंतराळवीरांना घरी परत येईपर्यंत स्पंज बाथ करावे लागायचे. ते ओल्या (वॉशक्लोथने) कपड्याने अंग पुसून घ्यावे लागते.अंतराळात स्वच्छ राहणे जितके महत्वाचे आहे. अनेकदा अंतराळवीर कधीकधी डायपर घालतात.स्पेस सूटमध्ये बरेच तास घालवतात.
आजकाल, आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर शॉवर युनिट्स आहेत . अंतराळवीर अंघोळ करण्यासाठी गोलाकार, पडदे असलेल्या चेंबरमध्ये अंघोळ करू शकतात. ते पूर्ण झाल्यावर, मशीन त्यांच्या शॉवरमधून सर्व पाण्याचे थेंब शोषून घेते. थोड्या गोपनीयतेसाठी ते WCS (वेस्ट कलेक्शन सिस्टम), शौचालय किंवा बाथरूमचा पडदा वाढवतात.
दात घासणे
येथे दात घासणे शक्य नाही. सुरुवातीच्या अंतराळ प्रवासादरम्यान अंतराळवीरांसाठी दात घासणे ही एक अनोखी समस्या होती. जागेत थुंकू शकत नव्हते म्हणून, ह्यूस्टनमधील नासाच्या जॉन्सन स्पेस सेंटरच्या दंत सल्लागाराने एक टूथपेस्ट विकसित केली, जी आता नासाडेंट म्हणून व्यावसायिकरित्या विकली जाते, जी गिळली जाऊ शकते. फोमरहित आणि खाण्यायोग्य, वृद्ध, रूग्णालयातील रूग्ण आणि इतर ज्यांना दात घासण्यास त्रास होतो त्यांच्यासाठी ही एक मोठी प्रगती आहे. कधीकधी वॉशक्लोथमध्ये थुंकतात.
शौचालय वापरणे
NASA ला सर्वात जास्त विचारले जाणारे प्रश्न म्हणजे बाथरूमच्या विधीबद्दल. प्रत्येक अंतराळवीराला प्रश्न विचारला जातो, “तुम्ही अंतराळात बाथरूममध्ये कसे जाता?”
उत्तर आहे, “खूप काळजीपूर्वक”. पाण्याने भरलेले टॉयलेट बाऊल जागेवर ठेवण्यासाठी किंवा मानवी कचरा खाली खेचण्यासाठी गुरुत्वाकर्षण नसल्यामुळे, शून्य-गुरुत्वाकर्षणासाठी शौचालय डिझाइन करणे सोपे काम नव्हते. नासाला थेट मूत्र आणि विष्ठेसाठी हवेचा प्रवाह वापरला जातो.
इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनवरील टॉयलेट शक्य तितक्या पृथ्वीवरील लोकांप्रमाणेच दिसण्यासाठी आणि अनुभवण्यासाठी डिझाइन केले आहेत. तथापि, काही महत्त्वाचे फरक आहेत. अंतराळवीरांनी त्यांचे पाय जमिनीवर धरण्यासाठी पट्ट्या वापरल्या पाहिजेत आणि पिव्होटिंग बार मांडीवरून फिरतात, वापरकर्ता बसलेला असल्याची खात्री करून. प्रणाली व्हॅक्यूमवर चालत असल्याने, एक घट्ट सील आवश्यक आहे.
मुख्य टॉयलेट बाउलच्या बाजूला एक नळी असते ज्याचा उपयोग पुरुष आणि स्त्रिया मूत्रालय म्हणून करतात. हे उभे स्थितीत वापरले जाऊ शकते किंवा बसलेल्या स्थितीत वापरण्यासाठी पिव्होटिंग माउंटिंग ब्रॅकेटद्वारे कमोडशी संलग्न केले जाऊ शकते. वाइप्सची विल्हेवाट लावण्यासाठी एक वेगळे रिसेप्टॅकल असते. या प्रणालीद्वारे कचरा हलविण्यासाठी सर्व युनिट्स पाण्याऐवजी वाहत्या हवेचा वापर करतात.
मानवी कचरा वेगळा केला जातो आणि घनकचरा संकुचित केला जातो, व्हॅक्यूमच्या संपर्कात येतो आणि नंतर काढण्यासाठी साठवला जातो. सांडपाणी अंतराळात वाहून जाते.गंध आणि जीवाणू काढून टाकण्यासाठी हवा फिल्टर केली जाते आणि नंतर स्टेशनवर परत येते.
दीर्घकालीन मोहिमांवरील कचरा-रिमूव्हल सिस्टममध्ये ऑनबोर्ड हायड्रोपोनिक्स आणि गार्डन सिस्टम किंवा इतर पुनर्वापराच्या आवश्यकतांसाठी पुनर्वापराचा समावेश असू शकतो.
